موتور خانه در گذشته به عنوان یک سیستم گرمایشی سرمایشی، کاربرد بسیار گسترده ای در ساختمان داشت. در این سیستم هوای سرد از طریق فن کویل و آب گرم به وسیله شوفاژ و رادیاتور، به فضای مورد نظر انتقال داده می شد. استفاده بیش از حد سوخت، کارایی کم و اشغال فضای زیادی از ساختمان، کم کم موجب شد که بحث سیستم های جایگزین موتور خانه مطرح شود. در سیستم های قدیمی برای انتقال آب گرم، باید لوله های رایزر عایق کاری می شدند. این کار برای جلوگیری از هدر رفت انرژی صورت می گرفت.

از سیستم های جایگزین موتور خانه می توان از چیلر، مینی چیلر و پکیج های دیواری نام برد.  از این دستگاه ها می توان در کنار سیستم های هواساز و فن کویل استفاده کرد. چیلر به عنوان یکی از تجهیزات سرمایشی جدید در ساختمان کاربرد دارد. این سیستم به دو صورت تراکمی و جذبی طراحی می شود که هر کدام کارایی خاص خود را دارند. این سیستم های تهویه مطبوع بر اساس تکنولوژی های روز دنیا در هر کشور طراحی و مورد بهره برداری قرار می گیرند.

انواع سیستم های جایگزین موتور خانه کدامند؟

امروزه به جای موتور خانه مرکزی از سیستم موتور خانه در پشت بام (Rooftop Systems) استفاده می شود. چیلر های تراکمی که به عنوان وسایل سرمایشی کاربرد دارند، روی بام ساختمان نصب می شوند. در این سیستم آب ابتدا در یک مخزن مخصوص خنک و سپس برای ورود آن به داخل ساختمان، از پمپ استفاده می شود. در انتها هوا توسط فن به صورت خنک و سرد در ساختمان پخش خواهد شد. در واقع چیلر یکی از سیستم های جایگزین موتور خانه است که روی پشت بام قرار می گیرد. این سیستم را می توان در کنار هوا ساز و فن کویل نیز به صورت مشترک به کار برد.

البته تجهیزات نام برده شد تنها برای ایجاد سرمایش در ساختمان کاربرد دارند. اما برای سیستم گرمایشی نیز تجهیزات بسیار کاربردی طراحی شده است. برای این کار اغلب از پکیج دیواری استفاده می شود. این سیستم آب گرم مصرفی در فصول سرد سال را تامین خواهد کرد.

مصرف بهینه انرژی از ویژگی های این سیستم های گرمایش و سرمایش می باشد. در فصل های سرد، آب گرم از طریق لوله های تعبیه شده در فن کویل و هوا ساز، به بخش های مختلف انتقال داده می شود. با استفاده از رطوبت گیری هوا، در فصول گرم می توان میزان رطوبت هوا را کم تر کرد. همچنین در صورت تعبیه یک رطوبت زن در دستگاه هواساز، می توان در فصول سرد، میزان رطوبت را افزایش داد. در واقع این مزیت ها موجب استفاده از سیستم های جایگزین موتور خانه شده است.

دستگاه های تبخیری در سیستم های جایگزین موتورخانه

علاوه بر سیستم های جدیدی مانند چیلر و پکیج دیواری گاز سوز، از دستگاه های دیگری برای سیستم های گرمایشی و سرمایشی استفاده می شود. این دستگاه ها همگی به عنوان سیستم های جایگزین موتور خانه به کار می روند. سیستم های تبخیری شامل انواع دستگاه زنت، ایرواشر و اکونوپک می باشند. البته این نوع دستگاه ها تنها برای سیستم خنک کننده کاربرد دارند و برای گرمایش ساختمان باید از پکیج استفاده شود. برخی از این دستگاه ها دارای ساختمان و عملکردهای مشابهی می باشند. مثلا در زنت در اثر عبور هوای گرم از پوشال و تماس با آب، هوای خنک به ساختمان منتقل می شود. این عملکرد برای ایرواشر نیز وجود دارد.

نوع دیگر سیستم خنک کننده ساختمان، اکونوپک می باشد. این دستگاه بیشتر برای صنایع و سوله های ورزشی کاربرد دارد. نحوه سرمایش در این سیستم نیز تقریبا با زنت و ایرواشر شباهت دارد. بهتر است برای مناطقی که دارای رطوبت کمتری هستند، از این نوع سیستم ها استفاده شود. زیرا این سیستم های جایگزین موتور خانه، به گونه ای طراحی شده اند که تنها برای مناطق خشک و نیمه خشک مورد استفاده قرار بگیرند.

صرفه جویی در هزینه ها با خرید سیستم های گرمایشی و سرمایشی جدید

بیشتر سیستم های گرمایشی و سرمایشی جدید به گونه ای طراحی شده اند که موجب صرفه جویی در هزینه ها می شوند. مثلا اگر ساکنین یک واحد به مسافرت بروند و برای مدت زیادی در خانه نباشند، پکیج یا سیستم های خنک کننده مانند چیلر تراکمی را می توانیم خاموش کنیم. در این صورت در مدت زمان خالی بودن ساختمان، گاز  و برق مصرف نمی شود. شاید بتوان گفت یکی از بهترین سیستم های جایگزین موتو خانه، استفاده از سیستم های گرمایشی و سرمایشی ترکیبی می باشد.

به دلیل استفاده از لوله های کمتر برای انتقال حرارت از طریق پکیج به شوفاژ، میزان هدر رفت انرژی نیز کمتر خواهد شد. همچنین هزینه تعمیرات نیز به دلیل میزان لوله های کمتر، کاهش پیدا می کند. در گذشته به دلیل استفاده از موتور خانه و مشکلات مربوط به آن، اغلب هزینه های بسیار زیادی برای تعمیرات صرف می شد. اما این مشکلات با استفاده از سیستم های جدید، بسیار کمتر از گذشته شده است.

فضای مورد نیاز برای نصب سیستم های گرمایشی و سرمایشی

برای نصب سیستم موتور خانه مرکزی به فضای زیادی نیاز می باشد. زیرا تجهیزات تاسیساتی برای نصب آن بسیار زیاد هستند و یک مکان بزرگ برای نصب منبع آب نیاز است. اغلب زیرزمین آپارتمان مکانی برای نصب موتور خانه می باشد. علاوه بر اشغال فضای زیاد، سر و صدای موتور خانه می تواند به آسایش و آرامش ساکنین طبقه اول لطمه وارد کند. از این رو سیستم های جایگزین موتور خانه گزینه های مناسبی برای رفع این مشکلات هستند.

همانطور که می دانید برخی از این سیستم ها مانند پکیج دیواری، فضای بسیار کمی به عنوان یک سیستم گرمایشی، اشغال می کنند. دسترسی آسان و سریع و امکان عیب یابی آسان، از دیگر ویژگی های نصب سیستم های جدید می باشد.

به طور کلی برای نصب سیستم های گرمایشی و سرمایشی نیاز به فضای خاصی وجود ندارد. خنک کننده ها در پشت بام و پکیج دیواری را در تراس و بالکن می تواند به راحتی نصب کرد. در آپارتمان هایی که فاقد تراس هستند، بهتر است از سیستم های گرمایشی دیگر به جای پکیج استفاده شود. مثلا یکی از سیستم های جایگزین موتور خانه، دستگاه اسپلیت یونیت می باشد.