اتاق تمیز چیست؟
اتاق تمیز یا clean room عبارت است از مکانی بسیار تمیز و مناسب که از نظر تعداد و سایز ذرات گرد و غبار معلق در هوا و شرایط محیطی مانند رطوبت، سرما، گرما و حتی فشار تحت کنترل است. در این مقاله کاربرد و انواع اتاق تمیز توضیح داده شده است. در ادامه با ساینا تهویه رادمان همراه باشید.
اتاق تمیز یا کلین روم محیطی برای تولید یا انجام تحقیقات علمی و صنعتی است. در اتاق تمیز مقدار آلایندههای زیست محیطی (آلایندههای معمول عبارتند از: گرد و غبار، میکروبهای معلق در فضا و بخار مایعات محیطی) بسیار پایینتر از حد معمول فضای یک محیط بسته است.
کاربرد اتاق تمیز چیست؟
اتاقتمیز کاربردهای زیادی در صنایعی دارد که حضور ذرات کوچک میتواند فرایند تولید را تحت تاثیر خود قرار دهد. برخی از کاربردهای اتاقتمیز عبارتند از:
- در تولید نیمههادیها و قطعات الکترونیکی
- در صنعت داروسازی
- در صنعت بایو
- در تولید ابزارهای مختلف پزشکی و اتاقهای عمل
- در صنایع میکروالکترونیک
- در صنعت هستهای
- در صنایع خودروسازی
- در صنایع موشکی و هوافضا
- در صنایع غذایی
- در صنعت کشاورزی
اهمیت کلین روم در بیمارستان
اتاق تمیز بیمارستان به کاهش آلایندهها و ذرات معلق هوا و جلوگیری از انتشار عوامل بیماری زا کمک میکند. نصب کلین روم در بیمارستان، کلینیک درمانی و آزمایشگاههای تشخیص طبی برای تحقیقات باعث حفظ سلامت کارکنان و بیماران خواهد شد.
انواع اتاق تمیز
کلین روم به طور کلی به دو نوع تقسیم می شود:
اتاق تمیز جریان لامینار(یکسویه)
در اتاق تمیز با جریان یکسویه از حجم هوای بیشتری استفاده می شود و تعداد تعویض هوا در ساعت بسیار بیشتر است. فیلترهای بازده بالا(هپا – اولپا) در مسیر هوای ورودی و در سقف نصب میشود و هوا با سرعت ۳ تا ۵ متر بر ثانیه از آن ها وارد اتاق میشود. سپس هوای وارد شده از طریق کف اتاق و پایین دیوارها از اتاق خارج می شود. اتاق های تمیز یکسویه خود به دو نوع افقی و عمودی تقسیم می شوند. مهمترین مزیت اتاق تمیز یکسویه این است که در این نوع از اتاقهای تمیز درجه بالاتری از تمیزی قابل دستیابی است.
اتاق تمیز جریان غیر لامینار(غیریکسو)
اتاقهای تمیز با جریان غیر یکسو به عنوان اتاقهای تمیز جریان توربولنت و جریان غیر یک سویه نیز شناخته میشوند. در اين اتاق تمیز هوا از طريق دیفیوزرهای سقفی و فيلترهايي كه در آن تعبيه شده است تامين ميشود.
مراحل ساخت کلین روم با چه ترتیبی صورت میگیرد؟
ساخت کلین روم شامل موارد زیر است:
- دیوارهها و سقف اتاقتمیز نصب میشود.
- پنجرهها و چهارچوب دربها در محل خود قرار میگیرند.
- حفرههایی که برای نصب چراغها و جای فیلتر باکسها و محل قرارگیری دریچههای هوا و غیره تعبیه میشود.
- بعد از مرحله نصب کلیه قطعات، ادوات برقی، مکانیکال، کف سازی اجرا میشود.
- تمام دربها در محل خود قرار میگیرند.
- درزها سیلیکون کاری میشوند.
- فیلم محافظ رویه پانل ها برداشته شده و کار آماده تحویل میشود.
تجهیزات اتاق تمیز
برای ساخت اتاقتمیز تجهیزات زیادی لازم است که برخی از آنها عبارتند از:
- ساندویچ پانل سقفی اتاق تمیز
- ساندویچ پانل دیواری اتاق تمیز
- اگزاست فن
- درب اتاق تمیز هم باد(Flush System)
- درب اتاق تمیز غیر هم باد( Semi Flush System)
- پس باکس
- پنجره اتاق تمیز
طبقه بندی کلین روم
اتاق تمیز بر اساس ميزان پاكسازي هوا طبقهبندي ميشود. طبق استاندارد Federal-standard 209 تعداد ذزات معادل يا بزرگتر از 5/0 ميليمتر در هر فوت به مكعب هوا اندازهگيري شده و به عنوان مرجع براي طبقهبندي اتاق تمیز به كار ميرود. در جدول زير شكل سادهاي از طبقهبندي اتاقهاي تمیز طبق استاندارد (Federal-standard 209) براي حداكثر تعداد ذرات مجاز در فوت مكعب 5/0 ميليمتر نمایش داده شده است.
این جدول نسخه قديمي از استاندارد فدرال است و نسخه جديدتر آن Standard 209E است كه در سال 1992 تعريف شده و از ISO 14644-1 تبعيت ميكند و طبق سيستم متريك به صورت جدول زير تعريف شده است:
در جدول زیر كلاسبنديهاي اتاق پاك براي صنايع مختلف آورده شده است:
اعتبار سنجی اتاق تمیز
برای اعتبار سنجی اتاقهای تمیز مورد استفاده در صنایع مختلف از استانداردهای مختلفی استفاده میشود. اعتبار سنجی اتاق تمیز، شامل تمام اندازهگیریهایی که وسیله آن میتوان تایید کرد که اتاق تمیز قابلیت استفاده در صنعت مربوطه را دارد یا خیر؟ برخی از تستهای اعتبار سنجی کلین روم عبارتند از:
- تست شمارش ذرات
- تست نشتی فیلتر
- تست اختلاف فشار
- تست الگوی جریان هوا
- تست دما ورطوبت نسبی
- تست دبی و سرعت جریان هوا
- تست زمان ریکاوری
- تست و نمونه برداری میکروبی
- تست صدا
- تست روشنایی
نقش تهویه در کلین روم
دما و رطوبت مناسب در اتاق تمیز بسیار مهم است چون میزان رطوبت دستگاه ها و افراد در کلین روم موثر است. زیرا در کلین روم به جز کارکنان، ابزار و فرآیندها نیز به رطوبت و جریان هوا حساس هستند. سیستم تهویه مطبوع باید به گونهای طراحی شود که علاوه بر جریان یافتن هوای تازه از بیرون، آلودگیها نیز حذف شود. به همین دلیل در اغلب موارد به جز استفاده از وسایل سرمایش و گرمایشی مانند چیلرهای تراکمی از هواساز هایژنیک نیز استفاده میشود.
نقشههای مورد نیاز برای ساخت اتاق تمیز
برای ساخت اتاقتمیز داشتن نقشههای زیر ضروری است:
- نقشههای تاسیسات مکانیکی اتاق تمیز
- نقشههای تاسیسات الکتریکی اتاق تمیز
- نقشه نمای اتاق تمیز
- نقشه پلان اتاق تمیز
هزینه ساخت کلین روم
هزینه اتاقتمیز به فاکتورهای مختلفی بستگی دارد. برخی از مهمترین موارد تعیین کننده قیمت کلین روم عبارتند از:
- مساحت اتاقتمیز
- نوع اتاقتمیز
- درجه اهمیت
- تعداد فیلترها
- تجهیزات مورد نیاز
برخی از سوالات رایج در ارتباط با کلین روم
دراین قسمت کارشناسان ساینا تهویه رادمان به برخی از سوالات رایج در ارتباط با اتاقتمیز پاسخ میدهند.
- آیا شیوه کنترل و طراحی اتاقتمیز ثابت است؟
خیر. شیوه کنترل و طراحی اتاقهای تمیز با توجه به کاربرد آن، متفاوت است.
- بعد از ساخت اتاقهای تمیز چه آزمونی انجام میشود؟
بعد از پایان ساخت اتاقتمیز آزمون OQ انجام میشود. روی تمام تجهیزات و لوازم مورد نیاز که در کلین روم از آنها استفاده می شود، این آزمون باید صورت بگیرد. نتایج این آزمون مشخص میکند که تجهیزات میتوانند عملکرد مناسب و خوبی را در اتاقتمیز داشته باشند یا خیر.
- حد مجاز آلودگی اتاق تمیز چقدر باید باشد؟
حداکثر حد مجاز آلودگی در کلین روم بر اساس استاندارد ISO 14698 که یکی از استانداردهای ارزیابی و کنترل آلودگی می باشد مورد محاسبه قرار می گیرد. توجه به این نکته حائز اهمیت است که حد مجاز آلودگی در اتاقتمیز بسته به گرید اتاق نیز دارد.
- آیا اتاق تمیز نیاز به نگهداری دارد؟
بله. اتاقتمیز باید به طور مرتب مورد بررسی قرار گیرد. فیلترها به موقع تعویض شوند، پوشش و رنگ سقف، کف و در و پنجرهها باید بازبینی شود و تمیزکاری صورت گیرد.
- الزامات پوشش در کلین روم چیست؟
– موها در کلین روم باید پوشانده شود.
– چشمها در کلین روم باید پوشانده شود.
– از دستکش مناسب استفاده شود.
– کل بدن با گان های مناسب پوشانده شود.
- آیا کلین روم یک محیط کاملا استریل است؟
کلین روم یک محیط استریل نیست. توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است که آلودگیها هیچگاه صفر نمیشود بلکه باید از میزان مشخصی کمتر باشد. کلاسهای مختلف اتاق تمیز محیطی با آلایش کنترل شده ذرات معلق در فضاست که در هر متر مکعب آن تعداد معینی ذره موجود است.
طراحی کلین روم
محاسبات و طراحیهای اتاق تمیز در ساینا تهویه رادمان توسط متخصصین شرکت انجام میشود. با توجه به این که کلین رومها از حساسیت بالایی برخوردار هستند باید نسبت به خرید و طراحی آن حساسیت بیشتری به خرج داد. با توجه به همین موضوع میتوانید جهت طراحی و ساخت اتاق تمیز از کارشناسان مجموعه مشاوره رایگان دریافت کنید.
